مسئله اخلاق از قدیم الایام مورد بحث مربیان، جامعه شناسان، روانشناسان و فلاسفه بوده است و دیدگاه‌های مختلفی هم برای عوامل تاثیر گذار بر آن و چالش های مرتبط با آن بیان کرده اند.
بصورت اجمالی میتوان گفت افلاطون اعتقاد داشت بشر وقتی عدالت بر زندگی‌اش حکمفرما باشد خردمند و سعادتمند میشود.
ارسطو انسان را دارای دو جنبه حیوانی و خدایی میداند. او معتقد بود احساسات را باید کنترل یا توقیف کرد و فضیلت را وقتی می داند که انسان بتواند انتخاب کند و با اصول عقلش پیش برود و بین خوب و بد مخیر باشد که نوعی دانش عملی نیاز دارد.
این دو فیلسوف اعتقاد داشتند که فضیلت شامل جلوگیری از غرائز و احساسات طبیعی بودند و روح منبع بالقوه خوبی هاست و زمانی که با جنبه های پست تر و جسمانی همراه شود مستعد انحراف میشود.
کانت معتقد بود که ما احساسات مثبت و منفی داریم؛ احساسات مثبت به نفع انسان است و احساسات منفی مخرب می باشد.
به تمام این تفکرات نقدهای جدی وارد است چون عاجز از این میباشند که به تمام زوایای شخصیتی انسان و نیازهای او بپردازند.
باید گفت فضایل اخلاقی همیشه متاثر از توقیف احساسات منفی نیست، حتما” احساسات مثبت تاثیر گذارند. ممکن است انسان در جهت کسب فضیلت اخلاقی خسته بشود و کار را رها کند، با خودش بیاندیشد که ارزشش را ندارد این همه مشقت تحمل کند، چون آن گونه که مثلا” در کسب مهارت های ورزشی یا بیرونی، ما به اندازه تلاش مان پاداش میگیریم، در کسب مهارت ها و فضیلت های اخلاقی نمیتوانیم به دنبال پاداش باشیم. ما با توجه به شناخت عقلی و میل های شخصی مان به فضیلت اخلاقی رو می آوریم پس باید انگیزه های اخلاقی و رفتاری را در حیطه عوامل انسانی جستجو کنیم؛ خیلی از اعمال ما به دلیل قرار گرفتن در یک شرایط خاص و الزامات شکل می گیرد. برای رشد اخلاقی روش های سنتی و مدرن وجود دارد که تفکر سنتی بر این اعتقاد دارد که برای بالابردن ارزش های مدنی در جامعه باید امیال ضد اجتماعی بشر را محدود کنیم.
در سنت گرایی تعلیم و تربیت ابزاری است برای انتقال فرهنگ از یک نسل به نسل دیگر و انگار باید به صورت یک سری کدها که انتقال پیدا می‌کند موجب متمدن شدن طبیعت خودسر انسان می شود. دیدگاه مترقی می گوید که انسان اساساً خوب است ولی در معرض تخریب ارزش ها و سنت های جامعه متمدن قرار دارد. نظرات در زمینه اخلاق و رشد اخلاقی بسیار زیاد است اما باید دید که ما در کدام مرحله اخلاق قرار داریم؟ در معاشرت های من با دیگران چقدر می‌توانم روی آنها حساب کنم؟ آیا باید دائم خود را بسنجیم که در مسیر درست می رویم؟
میتوان سه مرحله برای رشد اخلاق قائل شد:
- اخلاق پیش قراردادی متناسب با زیر ۷ سال
- اخلاق قراردادی برای رنج ۱۰ تا ۱۳ سال در
- اخلاق فرا قراردادی برای ۱۳ سالگی به بعد
در مرحله اول کودکان به نیت افراد کاری ندارند و بیشتر تنبیه و تشویق بیرونی را می بینند. در مرحله دوم افراد برای فرار از مجازات و کسب پاداش خلقیات مختلف را از خودشان نشان می دهند، در این مرحله که قراردادی می باشد معمولاً افراد تمایل دارند از سوی دیگران تحسین شوند و یا اینکه نظم و مقررات اجتماعی را رعایت کنند به خاطر همین به مرحله بالاتری از شناخت رسیده اند. در مرحله سوم که رشد و بلوغ فکری انسان را به مرحله بالاتر اخلاق میبرد، فرد هم قراردادهای اجتماعی را می شناسد و هم تعارض آن با بعضی از حقوق افراد را میفهمد؛ در این قسمت کاملا با مفهوم عدالت آشنا می شود و همچنین پایبندی به وجدان که عالی ترین مرحله رشد اخلاق است در او شکل می گیرد.
این دسته بندی ها بصورت عمومی مشخص شده و عیار آن در افراد و جوامع مختلف با توجه به خوراک فکری و عقیده ای متفاوت میباشد. در مرحله سوم اخلاق به صورت نظام مند و کاملاً قابل درک در فرد وجود دارد که بر اساس وجدان انسانی اش عمل می کند. اگر جایی قانون او را مجبور نمی کرد اما از نظر وجدان می‌دانست باید به حقیقتی پایبند باشد پس انجام می داد. البته این رشد در افراد مختلف به صورت تقریبی می باشد و بسته به مسیری که طی نموده اند تا آن سن، کیفیت آن شکل میگیرد. بسیاری از انسان ها در مراحلی از رشد اخلاقی متوقف می مانند، مثلاً اگر کسی برایش سود مالی مهم باشد حتی در سن ۶۰ سالگی هم مانند یک کودک ۵ ساله رفتار می کند. در معاشرت با دیگران نباید به سن آنها اکتفا کرد، باید دید که به کدام مرحله رشد اخلاقی رسیده اند.
خودمان را دائم بسنجیم که در کدام مرحله هستیم؟
جوامع مختلف بر اساس این که مردم آن جامعه در کدام مرحله از رشد اخلاقی هستند عیار خوشبختی شان متفاوت است…
پاسخی بگذارید